Słowniczek neurologopedyczny

afazja | apraksja | artykulacja | diagnoza | dysfagia | dyzartria | elektrostymulacja | embol | fonacja | fonetyka | głoska | logopeda | narządy artykulacyjne | neurologopeda | nominacja | prozodia | samogłoska | spółgłoska | surdologopeda | sylaba otwarta i zamknięta | szeregi logopedyczne | taping | terapia logopedyczna | udar | wylew | zawał mózgu

Dla logopedy poniższe terminy są chlebem powszednim. Natomiast, jak okazuje się w gabinecie, nie wszystkie są oczywiste dla Pacjentów i ich rodzin. Poniżej przedstawiam najważniejsze pojęcia związane z logopedią i neurologopedią, z którymi możecie się spotkać. Staram się objaśniać je w najprostszy możliwy sposób. Bardziej szczegółowe wyjaśnienia znajdziecie na naszym blogu neurologopedycznym.

Afazja

Definicji afazji jest wiele, jednak najprościej mówiąc, jest to zaburzenie funkcji językowych na skutek uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego. Afazją występuje u Pacjentów, którzy wcześniej nabyli funkcje językowe, a w wyniku zdarzenia neurologicznego, np. udaru, wypadku, operacji, utracili je. Uszkodzenie to powoduje niepełnosprawność i wymaga rehabilitacji.

Apraksja (mowy)

Zaburzenie, które polega na niemożności wykonywania automatycznych ruchów dowolnych (w kontekście mowy: ruchów dowolnych narządów artykulacyjnych).

Artykulacja

Umiejętność prawidłowego wymawiania poszczególnych głosek. Po sprawnej fonacji powietrze napotyka przeszkody tj. język, zęby, podniebienie, tworząc głoskę. Jeżeli coś zaburza schemat powstawania głoski (np. nieprawidłowe ustawienie języka), mówimy o zaburzeniach artykulacji.

Diagnoza logopedyczna

Pierwsza wizyta, mająca na celu przeprowadzenie badania logopedycznego, określenie celów terapii, możliwości i metod działania terapeutycznego.

Dysfagia

Trudności w połykaniu i przyjmowaniu pokarmów płynnych i stałych.

Dyzartria

Zaburzenia oddechowo-fonacyjno(zw. z tworzeniem głosu)-artykulacyjno(zw. z tworzeniem głosek)-prozodyczne(związane z akcentem).

Elektrostymulacja logopedyczna

Zabieg logopedyczny z wykorzystaniem prądów niskiej częstotliwości TENS i EMS, stosowany m.in w terapii dysfagii lub dyzartrii.

Embol

Słowo, fraza lub sylaba, którą Pacjent nagminnie powtarza. Embol zastępuje właściwe słowa. Współwystępuje z afazją.

Fonacja

Umiejętność wydobywania dźwięku z krtani. Powietrze dzięki drżeniu fałdów głosowych (pot. strun głosowych) wprowadzane jest w drgania i tworzy ton podstawowy. Dźwięk ten jest następnie modyfikowany w artykulatorach, tworząc dźwięki mowy, czyli głoski.

Fonetyka

Nauka o głoskach, czyli najmniejszych częściach mowy nieposiadających znaczenia. Fonetyka jest najważniejszą gałęzią gramatyki dla logopedy, ponieważ opisuje realnie stosowane dźwięki, w przeciwieństwie do ortografii, której znaki nie odpowiadają temu, jak mówimy.

Głoska

Najmniejszy, dający się wydzielić w czasie dźwięk mowy, nieposiadający znaczenia.

Głoski szczelinowe

Głoski, do wymówienia których potrzebna jest szczelina, utworzona w jamie ustnej. Takie głoski możemy swobodnie przedłużać np. [s], [š], [ś].

Głoski zwarte

Głoski, które wymagają zwarcia, czyli krótkiego zetknięcia się narządów artykulacyjnych np. [k], [g], [t], [d]. Tych głosek nie można swobodnie przedłużać.

Głoski zwarto-szczelinowe

To głoski, które do prawidłowego brzmienia wymagają zetknięcia się narządów artykulacyjnych (zwarcia), które następnie przechodzi w szczelinę, np. č, [ʒ], [ʒ́] Głosek tych nie możemy swobodnie przedłużać, bo gdy to zrobimy, usłyszymy zbliżoną artykulacyjnie inną głoskę – szczelinową. (spróbuj przedłużyć np. [c] – usłyszysz [s]).

Logopeda

Terapeuta zajmujący się diagnozą i terapią zaburzeń mowy i komunikacji (oraz zaburzeń pokrewnych np. połykania, oddychania, żucia, artykulacji), która ukończyła odpowiednie studia magisterskie lub studia magisterskie i podyplomowe i posiada uprawnienia do wykonywania zawodu logopedy. Neurologopeda czy surdologopeda to logopedzi, którzy ukończyli, dodatkowe studia doszkalające, które informują Pacjenta, w jakich obszarach pracuje terapeuta. Zatem każdy neurologopeda jest logopedą, ale nie każdy logopeda jest neurologopedą.

Narządy artykulacyjne (artykulatory)

To ogólna nazwa na te części ciała, które są używane do artykulacji. Są to np. język, wargi, zęby, podniebienie miękkie i twarde.

Neurlogopeda

Logopeda, który pracuje z osobami z uszkodzeniem układu nerwowego i ukończyła dodatkowe studia podypolomowe z neurologopedii. Każdy neurologopeda jest też logopedą, ale nie każdy logopeda jest neurologopedą.

Nominacja

Umiejętność nazywania.

Prozodia

Nauka o stosowaniu akcentu, czyli melodii mowy.

Samogłoski

Głoski, które w języku polskim stają często się ośrodkiem sylaby, a ich fonacja przebiega przy kanale otwartym, tzn. powietrze nie potrzebuje żadnych zwarć i szczelin, żeby głoska brzmiała prawidłowo. Bazując na zapisie ortograficznym wyróżniamy 8 samogłosek – dwie nosowe [ą] i [ę] oraz  sześć ustnych: [a], [o], [u], [i], [y], [e]. W interpretacji fonetycznej jest ich więcej, ponieważ w zależności od otoczenia głoskowego, samogłoski mogą mieć podwyższoną artykulację lub np. zabarwianie nosowe.

Spółgłoski

Głoski, które w języku polskim nie są ośrodkami sylaby, a do wymówienia których potrzebujemy mocno zaangażować narządy artykulacyjne.

Surdologopeda

Logopeda, który pracuje z Pacjentami z uszkodzeniem słuchu. Każdy surdologopeda jest logopedą, ale nie każdy logopeda jest surdologopedą.

Sylaby otwarte

Sylaby, które kończą się samogłoską.

Sylaby zamknięte

Sylaby, które kończą się spółgłoską.

Szereg ciszący

Szereg głosek wymagający podniesienia środkowej części języka w kierunku podniebienia (ku górze). Są to: [ś], [ź], [ć], [ʒ́].

Szereg syczący

Szereg głosek przednio-językowo-zębowych, które są wymawiane poprzez odpowiedni układ czubka języka w stosunku do przednich zębów. Są to: [s], [z], [c] i [ʒ].

Szereg szumiący

Szereg głosek dziąsłowych, których artykulacja wymaga podniesienia czubka języka w kierunku górnych dziąseł. Są to: [š], [ž], [č], [ǯ].

Taping logopedyczny (kinesiotaping)

Inaczej plastrowanie, elastyczny taping, kinesiotaping – zabieg polegający na naklejaniu elastycznych taśm na skórę Pacjenta w celu wywołania konkretnego efektu mięśniowego, limfatycznego lub funkcjonalnego.

Terapia logopedyczna

Całość działań logopedy mający na celu poprawę stanu Pacjenta lub spowolnienie rozwoju choroby postępującej.

Udar mózgu

Stan, w którym w wyniku niedokrwienia lub wylewu krwotocznego dochodzi do uszkodzenia czynności mózgu. Objawy udaru dokonanego utrzymują się dłużej niż 24 godziny, a jego przyczyna jest naczyniowa.

Wylew

Potocznie krwotoczny udar mózgu.

Zawał mózgu

Potocznie niedokrwienny udar mózgu.

---

Po bardziej szczegółowe informacje i przykłady konkretnych oddziaływań terapeutycznych zapraszamy na blog neurologopedyczny.