Dlaczego Pacjent z Chorobą Parkinsona powinien udać się do neurologopedy?

Czym jest choroba Parkinsona?

Choroba Parkinsona należy do grupy chorób neurozwyrodnieniowych. Oznacza to, że w obrębie układu nerwowego dochodzi do niszczenia jego elementów, a skutkiem tego są objawy choroby. Choroba Parkinsona uznawana jest za klasyczny przykład neurodegeneracji drogi pozapiramidowej.

Czym jest droga pozapiramidowa? W naszym organizmie funkcjonują obok siebie dwie drogi: piramidowa i pozapiramidowa. O ile droga piramidowa zarządza ruchami dowolnymi, czyli ruchami, które wymagają od nas skupienia i są zależne od naszej woli, o tyle droga pozapiramidowa przeciwnie – zawiaduje czynnościami, które wykonujemy automatycznie.

W Chorobie Parkinsona dochodzi do zwyrodnień w obrębie istoty czarnej, a właśnie w istocie czarnej, która znajduje się w ośrodkowym układzie nerwowym, wytworzona jest dopamina. Dopamina we wspomnianym już układzie pozapiramidowym odpowiada za koordynację ruchów i napięcie mięśniowe.

Charakterystyczne objawy choroby Parkinsona

Chorobę Parkinsona najczęściej kojarzymy z drżeniem kończyn. Jest to tak zwane drżenie spoczynkowe. Oznacza to, że do drżenia dochodzi w momencie, kiedy ręka nie wykonuje żadnej czynności dowolnej. Dłoń leży swobodnie, a nie ma żadanego żadnego ruchu – w tym momencie drży u Pacjentów z chorobą Parkinsona. Jeżeli Pacjent zacznie podnosić rękę i wskazywać, w tym momencie drżenie zaczyna zanikać. Ważne jest też to, że w chorobie Parkinsona objawy są asymetryczne i mają postępujący przebieg. Innym istotnym objawem jest spowolnienie ruchowe (bradykinezja), czyli wolniejsze niż zazwyczaj wykonywanie ruchów, a także sztywność mięśniowa, czyli wzmożone napięcie mięśni, opór stwierdzany przy biernym odginaniu kończyny. Innymi objawami, które także obserwujemy w Chorobie Parkinsona są charakterystyczny chód i postawa z przodopochyleniem tułowia.

Dysfunkcje neurologopedyczne u Pacjenta z Chorobą Parkinsona

Dlaczego o tym wszystkim mówię? Ta wiedza jest niezbędna, żeby odpowiedzieć na pytanie, czy Pacjent z chorobą Parkinsona powinien udać się do neurologopedy. Moja odpowiedź na to pytanie może być tylko jedna: tak. Jak wyjaśniłam wcześniej, objawy choroby Parkinsona dotyczą funkcjonowania mięśni. Zatem możemy spodziewać się, że objawy choroby będziemy obserwować także na mięśniach, odpowiedzialnych za oddychanie i mówienie. Jakie to mięśnie?

Do prawidłowego oddychania są nam potrzebne mięśnie międzyżebrowe i przepona. Gdy bierzemy wdech, mięśnie międzyżebrowe rozszerzają się, a przepona obniża się robiąc miejsce na powietrze, które gromadzimy w płucach. W momencie wydechu mięśnie międzyżebrowe zwężają się, a przepona podnosi się, działając odwrotnie niż przy wdechu.

Do wydania z siebie dźwięku potrzebne jest prawidłowe działanie mięśni w okolicy krtani (a konkretnie mięśni zwężających szparę głośni), których zadaniem jest z odpowiednie zwężenie fałdów głosowych (potocznie nazywanych strunami głosowymi) w taki sposób, żeby wychodzący z płuc strumień powietrza napotkał opór w postaci więzadeł – dzięki temu wytwarzany jest dźwięk podstawowy.

To jeszcze nie są dźwięki mowy, ponieważ one powstają wyżej, na poziomie naszych narządów artykulacyjnych.  Znowu potrzebne są mięsnie – tym razem mięśnie zwane mimicznymi, takie jak np. mięsień okrężny ust dźwigacz wargi górnej czy obniżacie wargi i kącika, mięśnie policzkowe, śmiechowe, czy bródkowe.

Nie można nie wspomnieć także o samym języku, dzięki któremu jesteśmy w stanie wyartykułować spółgłoski – mając na myśli język mówimy o 14 mięśniach (wewnętrznych i zewnętrznych języka), które decydują o tym, jaką głoskę finalnie wypowiemy. Te wszystkie mięśnie muszą pracować szybko, sprawnie i dokładnie. Spróbujcie przeczytać na głos ostatnie zdanie i zastanówcie się, ile małych ruchów musiał wykonać język, by to zrobić.  

A teraz przełknijcie ślinę. Nawet nie wchodząc w szczegóły mechanizmu połykania nie da się ukryć, że do prawidłowego przebiegu tego procesu także potrzebne są mięśnie.  

Po pierwsze niezbędne jest działanie mięśni żucia – ich zadaniem jest rozdrabnianie kęsa i tworzenie bolusa czyli łączenie pokarmu ze śliną. To nie wszystko. Taki uformowany bolus musi jeszcze zostać przetransportowany do gardła i przełyku – a tu niezbędne znów okazują się mięśnie języka a także mięśnie nadgnykowe, żeby z robić to w sposób prawidłowy, czyli po prostu bezpieczny.

Alarmujące objawy logopedyczne w chorobie Parkinsona

W chorobie Parkinsona obniżona produkcja dopaminy wpływa na pracę mięśni. Także tych, o których napisałam wyżej. W związku z tym u Pacjenta można spodziewać się objawów dysfagii (zaburzenia połykania) i dyzartrii (zaburzenia oddechowo-artykulacyjno-fonacyjne). W sytuacji, kiedy widzimy pierwsze niepokojące objawy na pewno warto udać się do neurologopedy, żeby ocenić ich nasilenie i wybrać strategię działania. Jakie to mogą być objawy?

Pod kątem dysfagii:

• Kaszel w trakcje i lub po posiłku (może pojawić się nawet po dłuższym czasie np. przy zmiane pozycji z siedzącej na leżącą)
• rezygnacja z niektórych posiłków ze względu na ich konsystencje
• rezygnacja z ulubionych posiłków, które wcześniej Pacjent jadł
• wybieranie konkretnej konsystencji
• problemy z podwójnymi konsystencjami czyli na przykład zjedzenie rosołu z makaronem
• nagłe nie spowodowane innymi czynnikami chudnięcie
• niezrozumiałe przedłużające się jedzenie
• przedłużające się żucie u Pacjenta, który wcześniej jadł w przeciętnym tempie nagle jedzenie zaczyna się wydłużać

Pod kątem dyzartrycznym:

• spowolniała mowa
• cicha mowa
• krótka fonacja – to znaczy, że na jednym wydechu człowiek jest w stanie powiedzieć mniej niż wcześniej
• szybkie męczenie mową
• dobieranie powietrza częstsze niż zwykle
• płytki oddech
• utrudniony krzyk i głośne mówienie – krzyk i głośne mówienie wymaga siły mięśni oddechowych
• zaburzona artykulacja – jeżeli słyszycie, że Pacjent zaczyna mówić niewyraźnie, że różnice pomiędzy głoskami i wyrazami sobą zaczynają się zacierać że głoski zwarte przechodzą w szczelinowe (np. k w h)

Powyższe objawy logopedyczne powinny być sygnałem, że należy udać się na diagnozę neurologopedyczną.

Czy terapia neurologopedyczna może wyleczyć chorobę Parkinsona?

Niestety, nie. W chorobie Parkinsona, jak i w innych chorobach neurozwyrodnieniowych terapia nie spowoduje znacznego cofnięcia się objawów, co więcej, wraz z upływem czasu i stopniem zaawansowania choroby, objawy będą się pogłębiać. W tych chorobach celem terapeutycznym jest zatrzymanie obecnego stanu i spowolnienie przebiegu choroby. Raczej rzadko zdarza się znacząco polepszyć funkcjonowanie Pacjenta. Dlatego tak ważna jest jak najwcześniejsza konsultacja, a nawet konsultacja, zanim pojawią się pierwsze objawy.

Kiedy zatem udać się do logopedy? Jak najwcześniej, bo otrzymaniu diagnozy lub po pojawieniu się niepokojących objawów.

Dlaczego warto udać się do logopedy zanim pojawią się niepokojące objawy choroby Parkinsona?

• Po pierwsze neurologopeda przeprowadzi diagnozę, która powie Wam, czy już zaczynają się pojawiać dysfunkcje w tych wyżej wymienionych mięśniach i  ich funkcjach.
• Po drugie dostaniecie ćwiczenia profilaktyczne i ustalicie plan działania terapeutycznego.

Posłużę się teraz metaforą sportowca. Wyobraźcie sobie, że wypadkowi, który unieruchamia człowieka na miesiąc ulega osoba, która dziennie siedzi przed komputerem i sportowiec, który całymi dniami ćwiczy mięśnie. Jak myślicie, kto z nich szybciej wróci do normalnego funkcjonowania po miesięcznym leżeniu w łóżku? Z pewnością sportowiec, dlatego że ma on wytrenowane mięśnie i układ nerwowy kontrolujący je. Organizm, mając więcej narzędzi do powrotu do zdrowia, szybciej ten powrót zrealizuje. Analogicznie w chorobie neurozwyrodnieniowej. Kiedy wiecie, że jesteście narażeni na dyzartrię bądź dysfagię, warto wdrożyć ćwiczenia profilaktyczne jak najwcześniej, które wzmocnią Wasze mięśnie odpowiedzialne za połykanie, oddech, artykulację i fonację, żeby jak najdłużej utrzymać te funkcje w dobrym stanie, pomimo choroby.

Sylwia

Szacunek. Cierpliwość. Empatia.

Jeśli szukacie terapii neurologopedycznej dla osoby dorosłej na terenie Śląska (Katowice i okolice), zachęcam do kontaktu.